Welke middelen zijn keuringsplichtig?

Inleiding: Waarom zijn keuringen belangrijk?

Keuringen van arbeidsmiddelen zijn van essentieel belang voor de veiligheid op de werkvloer. Ze helpen ongelukken te voorkomen, zorgen voor een veilige werkomgeving en zijn vaak wettelijk verplicht volgens de Arbowet en andere Nederlandse regelgeving. Maar welke middelen zijn nu precies keuringsplichtig? En wat houdt deze keuringsplicht in?

In dit uitgebreide artikel vindt u alle informatie over keuringsplichtige middelen in Nederland. We behandelen niet alleen welke apparaten en installaties periodiek gekeurd moeten worden, maar ook hoe vaak, door wie, en wat de consequenties zijn als u dit niet doet. Of u nu werkgever, ZZP’er of veiligheidsdeskundige bent, deze gids biedt u alle noodzakelijke informatie.

Keuringsplichtige arbeidsmiddelen: Het complete overzicht

In Nederland vallen veel verschillende arbeidsmiddelen onder de keuringsplicht. Deze verplichting is vastgelegd in diverse wetten en richtlijnen, waaronder:

• De Arbowet
• Het Arbobesluit
• Warenwetbesluit drukapparatuur
• Warenwetbesluit machines
• Bouwbesluit
• ATEX-richtlijnen (voor explosiegevaarlijke omgevingen)

Hieronder vindt u een gedetailleerd overzicht van de belangrijkste keuringsplichtige middelen per categorie.

Elektrische installaties en apparatuur

Elektrische installaties en apparatuur vormen een belangrijk onderdeel van keuringsplichtige middelen. Hieronder vallen:

NEN 3140-keuringen

Alle elektrische installaties en apparatuur in bedrijven moeten regelmatig worden gekeurd volgens de NEN 3140-norm. Dit omvat:

• Vaste elektrische installaties
• Verplaatsbare elektrische apparaten
• Machines met elektrische componenten
• Handgereedschap (zoals boormachines, slijptollen)
• Kantoorapparatuur (computers, printers, etc.)
• Verlengsnoeren en haspels

De keuringsfrequentie voor elektrische apparatuur hangt af van het type apparaat en de gebruiksomstandigheden. Voor kantoorapparatuur geldt vaak een termijn van 5 jaar, terwijl handgereedschap jaarlijks gekeurd moet worden.

Inspectie elektrische installaties (NEN 1010)

Naast de keuring van apparatuur moet de gehele elektrische installatie periodiek worden geïnspecteerd volgens NEN 1010. Dit betreft:

• Meterkast en hoofdverdeling
• Groepenverdeling
• Bekabeling
• Wandcontactdozen en schakelaars
• Aardlekschakelaars

Hefwerktuigen en hijsmiddelen

Hefwerktuigen en hijsmiddelen zijn door hun aard en gebruik onderhevig aan slijtage en moeten regelmatig gekeurd worden om veilig gebruik te garanderen.

Keuringsplichtige hefwerktuigen

De volgende hefwerktuigen zijn keuringsplichtig:

• Heftrucks
• Hoogwerkers
• Kranen (torenkranen, mobiele kranen, portaalkranen)
• Personenliften en goederenliften
• Autolaadkranen
• Rolbruggen
• Takels (elektrisch en handmatig)
• Schaarheftafels
• Palletwagens (elektrisch)

Keuringsplichtige hijsmiddelen

Naast hefwerktuigen zijn ook de volgende hijsmiddelen keuringsplichtig:

• Hijsbanden en stroppen
• Kettingen en kettingwerk
• Staalkabels
• Haken, ringen en sluitingen
• Hijsbalken en -frames
• Containerhijsgereedschap
• Vacuümheffers

Voor hijsmiddelen geldt in het algemeen een jaarlijkse keuringsplicht, maar bij intensief gebruik of gebruik in agressieve omgevingen kan een hogere frequentie noodzakelijk zijn.

Drukapparatuur en installaties

Drukapparatuur en -installaties kunnen bij verkeerd gebruik of mankementen ernstige risico’s opleveren. Daarom zijn de volgende middelen keuringsplichtig:

Drukapparatuur onder Warenwetbesluit

• Stoomketels
• Drukvaten
• Autoclavenautoclaven
• Compressoren
• Persluchtinstallaties
• Gasflessen en -tanks
• Koelinstallaties
• CV-installaties (industrieel)
• Stoomleidingen

Specifieke drukapparatuur

• LPG-installaties
• Airco-installaties
• Warmtepompen
• Hydraulische systemen

Voor drukapparatuur gelden verschillende termijnen, afhankelijk van het medium, de druk en de risico’s. Zo moet een stoomketel vaak jaarlijks gekeurd worden, terwijl voor sommige drukvaten een termijn van 4 jaar geldt.

Blusmiddelen en brandveiligheidsvoorzieningen

Brandveiligheidsvoorzieningen moeten altijd in optimale staat verkeren en daarom regelmatig gekeurd worden:

Keuringsplichtige blusmiddelen

• Brandblusapparaten (schuim, poeder, CO2)
• Brandslanghaspels
• Sprinklerinstallaties
• Blusgasinstallaties
• Brandmeldinstallaties
• Noodverlichting
• Rookmelders
• Brandwerende deuren en doorvoeringen

De meeste blusmiddelen moeten jaarlijks worden gekeurd, waarbij brandblusapparaten om de 5 of 10 jaar (afhankelijk van het type) volledig herzien moeten worden.

Transportmiddelen en voertuigen

Ook transportmiddelen en voertuigen die in bedrijfsmatige context worden gebruikt, zijn veelal keuringsplichtig:

Bedrijfsvoertuigen

• Vrachtwagens (APK en tachograaf)
• Bestelbussen
• Personenauto’s voor zakelijk gebruik
• Aanhangwagens en opleggers
• Vorkheftrucks
• Reachtrucks
• Elektrische palletwagens (met bestuurdersstoel)
• Terminaltrekkers

Specifieke transportmiddelen

• ADR-transportmiddelen (voor gevaarlijke stoffen)
• Tankwagens
• Speciale voertuigen (zoals hoogwerkers op voertuig)

Voor transportmiddelen geldt naast de reguliere APK vaak ook een verplichting voor keuring van specifieke onderdelen, zoals de laadklep of takel.

Specifieke industriële apparatuur

In industriële omgevingen zijn nog diverse andere middelen keuringsplichtig:

Productiemachines

• Metaalbewerkingsmachines
• Houtbewerkingsmachines
• Verpakkingsmachines
• Productielijnen
• CNC-machines
• Robots en cobots
• Lasapparatuur
• Snijmachines

Overige industriële apparatuur

• Afzuiginstallaties
• Ovens en verhittingsapparatuur
• Persmachines
• Transportbanden
• Zaagmachines
• Mengers en mixers

Voor industriële apparatuur geldt dat de keuringsfrequentie vaak afhangt van de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) van het bedrijf, maar jaarlijkse keuring is gebruikelijk.

Keuringsplichtige middelen in zorg en medische sector

In de zorgsector gelden specifieke keuringseisen voor medische apparatuur:

Medische apparatuur

• Röntgenapparatuur
• MRI-scanners
• Defibrillatoren
• Beademingsapparatuur
• Infuuspompen
• Operatiekamerinventaris
• Sterilisatieapparatuur
• Patiëntenbewakingsapparatuur

Overige zorgspecifieke middelen

• Ziekenhuisbedden
• Tilliften
• Rolstoelen (elektrisch)
• Behandeltafels
• Revalidatieapparatuur

Voor medische apparatuur gelden strenge eisen volgens de Wet op de medische hulpmiddelen en het Besluit medische hulpmiddelen.

Keuringsfrequenties: Hoe vaak moet een keuring plaatsvinden?

De frequentie van keuringen verschilt per type arbeidsmiddel. Hieronder vindt u een overzicht van de meest voorkomende keuringsintervallen:

Jaarlijkse keuringen

• Brandblusapparaten
• Heftrucks en andere hefwerktuigen
• Hijsmiddelen
• Elektrisch handgereedschap (bij intensief gebruik)
• Blusgasinstallaties
• Ladders en trappen (bij intensief gebruik)

Tweejaarlijkse keuringen

• Elektrisch handgereedschap (bij normaal gebruik)
• Bepaalde drukvaten
• Kantoorapparatuur (bij intensief gebruik)

Vierjaarlijkse keuringen

• Sommige drukvaten
• Elektrische installaties (NEN 1010)
• Kantoorapparatuur (bij normaal gebruik)

Overige intervallen

• Transportmiddelen: APK jaarlijks of tweejaarlijks (afhankelijk van type)
• Gasflessen: 5-10 jaar (afhankelijk van type)
• Liften: 18 maanden

Het is belangrijk op te merken dat deze intervallen kunnen variëren afhankelijk van:

• De gebruiksintensiteit
• De gebruiksomstandigheden (corrosieve omgeving, buiten, etc.)
• Fabrieksspecificaties
• Uitkomsten van eerdere keuringen
• Risicoanalyse door het bedrijf

Wie mag keuringen uitvoeren? Bevoegde instanties en personen

Niet iedereem mag keuringen uitvoeren. Afhankelijk van het type arbeidsmiddel zijn verschillende certificeringen of kwalificaties vereist:

Onafhankelijke keuringsinstanties

Voor veel keuringsplichtige middelen is een onafhankelijke, geaccrediteerde keuringsinstantie vereist, zoals:

• DEKRA
• TÜV
• KIWA
• Bureau Veritas
• SGS
• DNV

Deskundigen met certificeringen

Voor specifieke keuringen zijn deskundigen met gerichte certificeringen nodig:

• NEN 3140: Vakbekwame personen en installatieverantwoordelijken
• VCA-VOL voor veiligheidskundigen
• Specifieke certificeringen voor heftruckkeurmeesters
• Gespecialiseerde deskundigen voor medische apparatuur

Interne keuringen

Sommige eenvoudige keuringen mogen intern worden uitgevoerd, mits:

• De keurmeester aantoonbaar deskundig is
• Er sprake is van onafhankelijkheid binnen de organisatie
• Er een deugdelijke administratie wordt bijgehouden
• De keurmeester de juiste certificeringen heeft

Wettelijke verantwoordelijkheden voor werkgevers

Als werkgever hebt u diverse wettelijke verantwoordelijkheden rondom keuringsplichtige middelen:

Zorgplicht

• Zorgen voor veilige arbeidsmiddelen (Arbowet artikel 3)
• Regelmatige controle en onderhoud (Arbobesluit artikel 7.5)
• Keuring van arbeidsmiddelen (Arbobesluit artikel 7.4a)

Documentatie

• Bijhouden van keuringsrapporten
• Opstellen van een onderhoudsschema
• Beschikbaar maken van gebruiksinstructies

Toezicht

• Toezien op juist gebruik van arbeidsmiddelen
• Zorgdragen voor voldoende instructie aan medewerkers
• Controle op tijdige uitvoering van keuringen

Maatregelen

• Onmiddellijk uit gebruik nemen van afgekeurde middelen
• Zorgen voor herstel of vervanging
• Melden van ernstige incidenten bij de Inspectie SZW

Gevolgen van niet-keuringsplichtige middelen gebruiken

Het niet (tijdig) laten keuren van keuringsplichtige middelen kan ernstige gevolgen hebben:

Juridische consequenties

• Boetes van de Inspectie SZW (tot €82.000 per overtreding)
• Stillegging van werkzaamheden
• Aansprakelijkheid bij ongevallen
• Strafrechtelijke vervolging bij ernstige nalatigheid

Verzekeringstechnische gevolgen

• Weigering van uitkering bij schade
• Verhoogde premies
• Opzegging van verzekeringsdekking

Overige gevolgen

• Imagoschade
• Productieverlies door stillegging
• Beschadiging van materieel
• Ongevallen met letsel of erger

Documentatie en certificering: Wat moet u bewaren?

Bij keuringen hoort een gedegen administratie. Bewaar altijd de volgende documenten:

Keuringsdocumentatie

• Keuringsrapporten met datum en resultaat
• Certificaten van goedkeuring
• Reparatie- en onderhoudsrapporten
• Afkeurrapportages en genomen maatregelen

Aanvullende documentatie

• Gebruiksaanwijzingen en handleidingen
• CE-verklaringen en conformiteitsdocumenten
• Risicoanalyses
• Onderhoudsgeschiedenis

Bewaartermijnen

Bewaar keuringsdocumentatie minimaal tot de volgende keuring, maar bij voorkeur gedurende de gehele levensduur van het arbeidsmiddel plus 5 jaar daarna.

Conclusie en praktische tips

Het laten keuren van arbeidsmiddelen is geen formaliteit maar een essentieel onderdeel van een veilige werkomgeving. Met de informatie in dit artikel kunt u ervoor zorgen dat uw organisatie voldoet aan alle wettelijke verplichtingen rondom keuringsplichtige middelen.

Praktische tips

• Maak een inventarisatie van alle keuringsplichtige middelen in uw organisatie
• Stel een keuringsschema op met reminders voor naderende keuringen
• Werk met gerenommeerde keuringsinstanties
• Leg keuringsresultaten systematisch vast
• Neem afgekeurde middelen direct uit gebruik
• Informeer medewerkers over het belang van keuringen
• Controleer regelmatig of uw keuringsbeleid up-to-date is met de nieuwste regelgeving

Door systematisch aandacht te besteden aan de keuring van arbeidsmiddelen, draagt u niet alleen bij aan een veilige werkomgeving, maar voorkomt u ook onnodige kosten door ongevallen, productieverlies of boetes.

Heeft u na het lezen van dit artikel nog vragen over keuringsplichtige middelen? Neem dan contact op met een gespecialiseerde veiligheidsadviseur of keuringsinstantie voor advies op maat voor uw specifieke situatie.